SA REVOLUTZIONE DE SOS ALIMENTOS

Millu s’istritzile tzilipirche,

Aliu de santu Juanne !

Esserent sos versos mios

Che issu, su gosu

De sa mezus gente!

G. Apollinaire, at iscritu custa poèsia, fortzis pensende a Santu Juanne o fortzis est bistadu visionariu de pensare chi diat bènnere su tempus chi s’umanidade diat vivere  mandighende tzilipirches ?

Adiosu  anzones  e  porcheddos arrustidos a fogu de linna, sa rivolutzione de sos alimentos est  cumintzada.Bae in orabona,ite dialu est capitende? In custu periudu in  Belgio puru  non s’intendet àteru :  -Non mandighe-dis  prus petza  ca batit su cancru, sas petzas  trasformadas in  salumes, prossutos batint su cancru,   non mandighe-dis ne casu e ne late, non mandighe-dis tzucaru e,  ne pane biancu, ca faghent male a sa salude. Sunt gai meda sos alimentos inditados comente belenos , chi diat èssere prus simple a nos inditare sos chi  ancora  si podent mandigare sena  timire de nde lèare carchi malannu. Paret chi si siat pesadu su bentu  malu pro nche imbolare dae sa mesa sos alimentos chi ant campadu sas  generatziones dae seculos e chi nos ant campadu finas a oe.In sos annos 50, cando semus arrividos in Belgio, sos dutores  a nois italianos nos naraiant chi fiamus dèbiles, chi  dèpimis mandigare prus pezta ispecialmente sa petza ruja, nos naraiant chi  sos macarrones non fiant bastantes sustanziosos, nois chi bènnidos dae Sardigna ue in domo nostra sa petza la bidimis a pasca de abrile un annu si e un’annu nono, nois chi cando in domo nostra tenimis a bustare  unu ou frissu a testa, nos pariat unu  pastu saboridu e lussuosu, nos licaimis puru sos  poddighes,  nois chi, cando non tenimis dinari a comporare un’eto d’estrato de  bagna, mandigai-mis sos ispaghetis azu e ozu, o unu piatu de minestra frissa pro primu e sa matessi minestra pro sigundu, nois chi, in cussos tempos amus fatu  a beru a beru sena lu chèrrere sa dieta mediterranea, sos dutores belgos nos naraiant chi no istaimis bene e chi fiamus suta pesu.A pagu a pagu cando amus incumintzadu a nos organitzare, poninde mente a su chi naraiant sos dutores,  nos semus postos a mandigare sa petza prus bortas sa chida e semper de prus. Bidinde  sos belgos,  mandighende cun apetitu  prossutu e salumes de  ogni tipu,  pane e casu cun  pabirotos de  patatu frissu in s’ozu seu,  nois lis amus postu fatu. In cussos annos bi fiat sa propaganda de su late,bantende su bene chi faghiat a bufare late meda ogni die, in sas iscolas ogni iscolanu retziat un 1/4 de late  su die pro lu bufare a s’ora de sa  ricreatzione chi fiat a sas 10 de mangianu, ca nachi  fiat indispensabile pro sa crèschida de sos ossos.  M’ammento  puru sa propaganda incredibile chi ses fata a cumintzare dae sas iscolas pro mandigare prus tzucaru, ca nachi fiat un’alimentu netzessariu  a sos musculos,  chi tèniat sa virtude de  los rinfortzare, e poi  ite nàrrere de  sa propaganda pro su butirru, difinidu alimentu sustantziosu,  naturale e sanu.Ae cussos tempos in Belgio chie si lu podiat permitere faghiant sa cughina cun su butirru, s’ozu de  ulia non fiat connotu e non si nde faeddaiat ca non lu tèniant a manitzu.

E como?  In totue  custos alimentos sa Commissione Mundiale de sa Sanidade che los cheret  imbolare a terra pro los interrare  ca nachi sunt belenos ! e mi fato sa pregunta:  ma si est beru totu su chi si narat, bi nd’ant cherfidu  de annos a nos informare, non si sunt dados  tanta presse.Deo penso chi totus sos malannos sunt arrividos dae s’industrialitzazione mundiale de su bestiame, cun sos mangimes traficados,  pro los fàghere crèschere prus in presse los meigant chissae cantas bortas prima de los giughere a masellu. Totu pro profitu, ant fatu sos puddighinos cun  sos ormones,  e gai ant sighidu cun un’infidade  de  prodotos chimicos chi oe cando  mandigamus sa petza semus   imbutidos  de antibioticos. E sighit s’elencu, nos avertint chi su pane fatu dae sa farina bianca nos est sanu,  mezus a mandigare su pane intègrale, nois chi in sas biddas nostras de Sardigna andaimis a su mulinu pro maghinare su trigu  traballiadu e tribuladu, oe  sas farinas nos ischimus dae ue nde benint e gasi chissae cantos àteros alimentos chi comporamus abitualmente. Nos cunsitzant chi dèpimus mandigare frutura e berdura meda cada die, ma inoghe puru sussisti su problema chi sas produtziones de custos vegetales sunt  vaporitzados de prodotos chi faghent  male a sa salude, a tzertos chi tèniant un ortu in terra issoro, a unu tzertu puntu lis ant nàradu chi sa terra ue fiat s’ortu fiat incuinada dae sos gas e vapores  de sas industrias de su territoriu e chi non podiat prus semenare  cosa pro mandigare, e tando ite podet fàghere sa populatzione? Fra pagu ant a proibire puru de semenare su brasile in sas domos, nos ant a  obligare de compòrare sas sementzas  chi produint sas  multinatzionales  chi  sunt monopolitzende totu, pro diventare prus riccos, ca non si depet perdere de vista chi su mercadu mundiale est una bruta bestia, guai a tocare s’interesse issoro.   Bènnidos ae custu puntu mi fato custa  puru custa pregunta:  ma… sa cosa prus lestra e prus sigura diat èssere istada chi sa Commissione Mondiale de sa Sanidade frimmeret  sos chi nche fulliant sos belenos industriales in sos mares,  in sos lagos, in sos rios, ca su mare puru est diventadu una  latrina,  non  si podet prus mandigare mancu pische, pro ite sas autoridades non  frimmant deretu sas  industrias chi produint su cancru e ponent in perigulu s’umanidade  cun sos prodotos  chi tratant pro produere? Si , diant  frimmare custos  mercados  totu diat torrare a èssere un alimentu sanu. Ma custa est una cadena sena fine, S’incuinamentu est in totue, sos gas, sos vapores e sa plastica chi non mancat a niunu, die pro die  la tenimus in su nasu, ampullas pro totu, late, abba,binu ect, sas  iscatulas in cartone  sa parte interna est unu pitzu de materias metallitzadas, non sunt mezus,  nois puru semus bestidos   de plastica   dae pes a conca. In Europa intantu est giai in atu  sa cummercialitzatzione de su tzilipirque, bermes e àteros animaleddos pagu  apetitosos,chi no amus mai pensadu de los cughinare,  cantu at a durare custa produtzione sena inteventos de vitaminas e porcherias pro accelerare sa produtzione? Penso puru chi, in carchi modu sunt ispinghinde sa gente a adotare custu tipu de alimentu , poninde a profetu  s’anti-propagandas ch’est currinde contro sa petza, e b’at de pensare puru  chi, in tempus benìdore amus a torrare a sas classes sociales de sessant’annos faghet,  a chie sa  petza a chie sa fae. S’era moderna est programmadora de ogni cosa, si ant   programmadu giai totu,  prestu nos amus a ponnere  a colletzionare sas fotografias  de sos anzones e porcheddos arrustidos a fogu de linna in sas bellas dies de  sas festas familliares,  ca sas petzas  ant a diventare semper  prus raras e caras. Intantu, finas chi pòdimus  ancora mandigare custu bene de sa terra  nostra faghimulu in bona alligria. Deo so de accordu chi  dèpimus tènnere a frenu  ogni cosa, connosco pizinnos tra sos 14  e 16 annos chi no ant mai asatzadu una tatza de  abba frisca, no ischint mancu ite sabore tenet, bufant solu limonadas de ogni tipu, su tropu istropiat de a beru. Torrare a sa dieta mediterrànea chi amus connoschidu  in passadu a sos  tempos de caristia diat èssere salude pro totus.