PREGADORIAS DE SA TRADISSIONE E MISSA SARDA IN OLLOLAI


di Tonino Bussu

S’est fattu s’atopu de Ollolai, perparau dae su Sotziu Paris cun s’azudu de s’Assessorau Regionale a sos Affarios Generales, pro chistionare de sas Pregadorias de sa tradissione e de sa Missa in limba sarda.

S’est comintzau cun su saludu de su rettore de Ollolai Don Filippo Fancello, chi at chistionau in limba  durgalesa, sa bidda inube est naschìu, chi at laudau sos relatores cumbiadaos a tratare sos temas de sa die,  comintzande dae Remunnu Turtas, chi at iscrittu medas operas de istoria sacra de sa Sardigna, mesche propriu una bette Istoria de sa Cresia Sarda, e chi est gherrande pro sa liturgia in limba sarda. Ma Don Filippo at presentau puru a sos prides o rettores , Jubanne Csrta, de Ollolai, direttore de S’Ortobene, su settimanale diocesanu de Nugoro, e a Predu Muggianu de Orgosolo, chi est direttore de s’Istituto  de Iscientzias Religiosas de sa Diocesi de Nugoro.

Don Filippo at marcau sa chistione de sa missa in limba sarda chi como non si podet narrer, ma medas suni però sas pregadorias chi si custuman a facher in sardu.

Tonino Bussu, comente presidente de su Sotziu PARIS, at trattau de sa religiosidade de sos sardos in sas espressiones de  cada die, in su limbazu comunu de sa zente comintzande dae su de lumenare a Deus in medas occasiones e, in ateras, a sos santos.

Si comintzabat narande ‘Deus bos Bardet’ cando s’intrabat in d-una domo e fin fachende una faina, mancari cochende su pane. E sas pessones impignadas in sa cotta respondian: Deus che bardet a totus!

O cando sa zustiassia de s’istadu non fit atzetada dae una pessone, tando custa s’imbocabat a Deus narande ‘Zustissia de Deus’!

O cando unu depiat partire li naraban : ‘Bae cun Deus! O: ‘Deus t’accumpanzet!

O pro narrer chi una pessone che fit morta, si narabat : ‘At torrau contos a Deus! E sas pessones chi fachian s’abbisita a su mortu, cando intraban a sa domo, toccaban su mortu e naraban: ‘A che lu connoscher in sa Santa Gloria! O : ‘A che lu connoscher in su Chelu’.

E medas fin sas espressiones puru pro sos Santos chi galu como si custuman in sas biddas.

At fattu tando sa relata sua Padre Remundu Turtas, istoricu e professore in s’Universidade de Tatari finas a pacu tempus fachet.

Turtas at trattau de s’istoria de sa limba in Sardigna, at zitau sas primas espressones in limba sarda pro una donassione de unu zudice a Pisa, at marcau sas pregadorias in sardu e a pustis in ispagnolu e su fattu chi, mancari chi su conciliu de Trento esseret inditau a totus de imparare sa dottrina e de narrer missa in sa limba de su populu, non s’est postu in pratica custu cumandamentu e galu como sa situassione est gai.

 Binas su conciliu planariu sardu at inditau de narrer sa liturgia tenende contu de sa cultura de su populu sardu, ma galu oje non si podet narrer missa in sardu.

Remundu Turtas est de su parrer inbetzes de las narrer sas missas in sardu, de provare nessi a las narrer e gai,pianu pianu,  si podet proponner unu testu chi sa zente potat atzetare.

E in Ollolai Don Remundu Turtas, a totus sos presentes in sa cunferentzia in sa Cresia de Santu Micheli, jobia 30 de nadale a su merie, at distribuiu pacos fozos cun iscritta sa liturgia de sa missa in sardu e at comintzau sa missa leghendela in sardu, mentres sos presentes respondian in base a s’iscrittu, semper in sardu.

Est istada una bella prova chi at fattu cumprender chi sa missa in sardu si podiat narrer.

‘Cheret, at narau Turtas, chi sos piscamos s’irbolichen e pozan in attu sos seperos de su Conciliu Plenariu Sardu’.

A pustis de Don Remudu Turtas an chistionau Don Jubanne Carta e Don Predu Mugianu chi paris an iscrittu unu libru inube an colliu totus sas novenas e sos gosos de sas biddas de sa diocesi de Nugoro.

Difatis Jubanne Carta at faeddau de custas pregadoris, ma puru de ateros modos de precare sutterraneos, at narau issu. E at zitau sos berbos, pregadorias chi si faghen a fura e a iscusia, mai a boche manna.

Anzs medas bortas sos berbos, chi bisonaban su prus contr’a s’ocrumalu, fin cussideraos attos de superstitzione, mentres Jubanne Carta, chi los connoschet bene, ca lios at imparaos sa mama, e cando fit pitzoccu los at puru praticaos( at sanau a berbos unu caddu in Santu Cosomo), at marcau chi puru sos berbos sun pregadorias ca s’invocaban Deus e sos santos pro sanare dae carchi male.

Jubanne Crta nos at puru contau chi sos chi podian narrer sos berbos, depian prima andare a cresia, in Chida Santa, sa chenapura, su prus, los depian narrer in cresia, semper a iscusia e possibilmente cando non bi fit atera zente, e tando podian praticare cust’arte de sanare sos males in custa manera.

Sos berbos benian imparaos semper dae una pessone manna a un’atera prus minore; mai su contrariu, ca si nono non fachian effettu.

Don Predu Muggianu inbetzes , comente direttore de s’Istituto de Iscientzias Religiosas de sa Dicesi de Nugoro, nos at chistionau de sas tesis chi sas istudentessas presentaban pro su diploma de mastras de Religione e  chi tenian comente tema sas pregadorias anticas

E nos at ispiegau totus sos modos de precare de unu tempus e chi como oramai solu sas feminas mannas lu pratican e pacu puru.

E in custas tesis bi suni medas zenias de pragadoria, dae cando una pessone, pro narrer, intrat a cresia, a sas invocassiones pro cada mamentu de sa liturgia.

Don Predu Muggianu at notau chi sas pregadorias sun belle uguales dae una bidda a s’atera, anzis, dae una zona a s’atera. Cambiat sì carchi cosa, ma pacu, su sensu est semper su matessi.

Una pregadoria de importu tra su populu fin ‘Sas doghi paragulas de Santu Martine’ chi benian praticadas pro si sarbare dae sos trechentos, sas abbas uliosas e fortes de s’istadiale, sos chi in italianu si mutin temporali estivi.

Fit una pregadoria meda praticada chi Don Remundu Turtas at definiu: un’istrumpa tra Santu Martine e su Dimoniu, s’inimicu.

Meda est istau s’interessu de sa zente pro custas tesis  de s’Istituto de Iscientzias Religiosas e diat esser bellu chi las esseren publicadas.

Cun sa relata de Don Predu Muggianu est finia custa serada de arresonos pro sas pregadorias e sa missa in limba sarda.

Su Sotziu Paris fit cuntentu ca totus sos relatores an faveddau in sardu, cadaunu su suo e s’est intesu su durgalesu (Don Fancello), s’ollolaesu(Bussu e Carta), su bitzichesu(Turtas) e s’orgolesu (Muggianu).

E cadaunu ascurtande a s’ateru at imparau cosas novas comente puru sas pessones chi cun atentzione an ascurtu sa cunferentzia.

Su Sotziu  PARIS, chi in su 2007 abiat organitzau sa torrada dae Santa Giusta a Ollolai, a pustis de 517 annos, de su crocifissu de sos pardes francescanos, fughios dae sa capitale de sa Barbagia e torraos a su cumbentu de sa Madalena in Silì,  at a perparare ateros attobios in custu tema ca cheret sichire a connocher a a facher connoscher menzus s’istoria sarda e de sa Barbagia.

Aggiungi ai preferiti : Permalink.

Un commento

  1. Anna Pia Cossu (Vicenza)

    dalla Natura che amorevolmente ci circonda …
    e con i versi di un amico poeta
    Anna Pia Cossu e Associazione Culturale “G. Deledda” Vicenza
    Cara
    speranza,
    nel
    mio
    presente
    del
    tuo
    futuro
    messaggera,
    sei
    venuta
    a me,
    bianca
    colomba
    in
    questo
    cielo
    in bilico
    tra
    nuvolo
    e
    vento,
    per
    te
    cullerò
    nuove
    primavere,
    in
    trepida
    attesa
    per
    la
    dolce
    estate
    di
    uva
    e
    di
    arance.
    Libero Tassella, dicembre 2010

Rispondi a Anna Pia Cossu (Vicenza) Annulla risposta

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *