A FONNI, LA TESTIMONIANZA IN LIMBA DEL PRESIDENTE DELLA FEDERAZIONE DELLE ASSOCIAZIONI SARDE IN ITALIA

la conferenza sulla lingua sarda a Fonni

la conferenza sulla lingua sarda a Fonni


di Tonino Mulas

Unu saludu mannu e sìncheru a sos organizadores e a bois totucantos, dae sos sòtzios de sos cìrculos sardos de su disterru a cudd’ ala ‘e mare, in continente.

Settanta sont in sa federatzione italiana e chentutrinta peri su mundu.

Sos sòtzios nostros sont 18.000, solu in Itàlia. Mancari siat tempus malu po sas sotziedades chi ant impinnu de badas e chene  riconnoschimentu pùbbricu.

Apo iscurtau medas relatas de interesse mannu. Ma su ringratziamentu prus mannu lu cherzo dare a sa dotoressa Pla Boisc, catalana, chi nos at inditau una chestione manna: s’impinnu de sa Catalunya po sos paesanos issoro che chi sont in foras e su prozetu po mantènnere sa limba issoro. Cando amus a fàchere in Sardinna s’istatutu nou, nos depimus ammentare nois puru de sos sardos chi che sont in foras: sont partios in 800.000 a pustis sa gherra de su ’45 e narant chi sont de prus, su dòpiu, si contamus s’erèssia de totus sos disterraos dae su mesu ‘e s’otochentos a oje.

Ringràtzio po s’invitu a custa conferèntzia. S’impinnu de sa FASI durat dae medas annos, a parte totus sas festas de sos cìrculos in ue s’allegat, si cantat in poesia, s’iscurtant cantzones, s’iscurtat sa missa chin su babbu nostru e s’ave maria in limba sarda.

In su 1994 amus colliu sas frimmas po sa leze in pitu a sa limba, sa leze 28 de su 1995.

Sont medas sas initziativas de poesia: su prèmiu de Milano, dònnia duos annos, durat dae 20 annos. A Brèscia, in ue est presidente Paulu Siddi, amus sa manifestatzione de “Su contixeddu”. B’ amus poetas e organizadores de poesia in Fiorano, in Parma, in Pisa chin su cìrculu chi partècipat a su prèmiu ‘e Putumajore. In Bergamo amus Bainzu Maieli, in Biella Battista Saiu,  in Roma Antonio Maria Maxia, Maria Vitòria Migaleddu e Gemma Azuni. Paris chin su linguista nostru Simone Pisano, vicepresidente FASI, sont contipizadores mannos de sas manifestatziones de sa limba.

Tres annos a oje amus fatu unu prozetu po s’istùdiu e s’amparu de sa limba in mesu de sos disterraos: “Mannigos de memòria in limbas dae su disterru”.

Amus fatu 180 intervistas, porrogande sos disterraos de dònnia banda de Itàlia: sos pastores sardos de Toscana in paris chin sos travalladores de sa Fiat de Torino, sos militares de Friùli e sos impiegados de Roma. Amus colliu sos ammentos e sos contos de sa vida issoro, sos bisos e sas isperas, comente puru sa resèssida de sos bonos contipizos e a s’àtera banda sos anneos e sos dolores; e carchi borta su disisperu.

Cale limba allegant sos chi che sont in foras? Cando? In ue? In famìlia, in sos cìrculos? O solu in su telèfonu chin sos parentes? Comente l’ant seva? L’ant amisturà chin su toscanu o mancari chin carchi allega tedesca o frantzese?

E cando  allegant fra issos, sos disterraos de Casteddu a si cumprèndent chin sos de Tàtari?

Carchi borta su limbazu de chie ch’est in foras dae 50 annos est meda menzus de cussu ‘e sos paesanos chi ant ammischiau sardu e italianu, ca sa televisione ormai nos at colonizau, a dolu mannu, bell’e che a totus.

Sa dificultade prus manna b’est cando sa famìlia est mista: cando si sont cojuaos sardos chin fèminas lombardas o tedescas o peri a s’imbesse, ca non podent allegare in sardu in famìlia.

Prus che àteru non podent trasmìtere sa limba a sos fizos. Solu carchi borta, si est sa mamma chi est sarda, e si torrant in istade de abitùdine in fèrias, mancari bivende chin mannoi e mannai, sos fizos podent imparare a cumprèndere e unu pacu peri allegare in limba sarda.

 

Nois cherimus sighire custu prozetu: dimandamus a s’ assessore Milia de lu finantziare po su restu e s’ Europa e de sos istados in ue bivent comunidades de sardos, paris chin sa federatzione e sos cìrculos de cussos locos.

Cheret a pessare chi sa prus parte de custos disterraos, che sont partios 40/50 annos, sont antzianos, in perìculu de sich’andare (e medas, a dolu mannu, si che sont zai andaos).

Diat èssere una pèrdida manna cussa de non pòdere servare sa testimonia issoro, contà dae issos e totus, in limba de sa bidda issoro. Jeo l’intendo comente un’ impinnu de onore morale, chi amus zai praticau e isperimentau.

 

E bidimus commo ite amus fatu:

 

unu comitatu scientificu, formau dae Bachis Bandinu, Paule Pillonca, Simone Pisano.

Una prima allega chin sos dirigentes de sos cìrculos

Amus fatu seperare sos de porrogare (òmines, fèminas, e carchi zòvanu)

Amus postu a tramas largas sos argumentos de dimandare, lassande poi lìberu donzunu de contare su contu a conch’issoro.

Amus seperau, po cantu possìbile, sos intervistadores, chircande-los de limbazos diversos (campidanesu, logudoresu, gadduresu, nuoresu)

Colliu che amus sos contos, los amus postos impare e los amus “pulios” in àudio e vìdeo

Dae s’orale amus iscritu in limba sarda calincunu de sos contos;

 

Totu custu materiale podet sevire po fàchere istùdios: istòricos, sociològicos, linguìsticos.

Fortzis sos emigrados non sont meda de moda; como chi zornales e televisiones nd’ allegant prus pacu, ma arrumbant una sienda manna po sa Sardinna: eris fint sas “remessas” chi arribaant in biddas nostras; ma sos sardos disterraos no ant zelau mai de impinnare su balanzu travallau in foras in terra nostra: ant fraicau dommo noas accurtzu a mare, pessande de torrare chin sos fizos in istade; Ant aconzau sas dommos vetzas in sas biddas: medas sont torraos comporande una tanca, ponende-si una atividade noa in su turismu; àteros, commo chi sont pensionaos, siche torrant po ses meses e s’ispèndent sa pensione inoche.

In fines duncas b’at un atacamentu forte, chin raichinas e fundamentos, intra sos sardos de inoche e sos de foras, e non cheret a lu perdere.

E sa limba nostra, mancari donzunu l’alleghet chin sa variedade sua, est unu istrumentu de valore, una prenda de servare chin amore e chin savèine.

Aggiungi ai preferiti : Permalink.

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *